Loyihaning mohiyati dvigatelining 3D modelini yasash, uni harakatga keltrish va har bir jarayonni ko‘rsatib berishdan iborat. Modeldan kelgusida talabalarning ichki yonuv dvigatellar (IYoD) haqidagi bilimlarini mustaxkamlashda, dvigatelning ishlash jarayonlarini o‘rganishda  o‘quv qo‘llanma sifatida foydalanish mumkin.

Loyihaning Asosiy Maqsadi:

Loyihaning asosiy maqsadi ichki yonuv dvigatelining 3D modelini yaratish va uni harakatga keltirish orqali o‘quvchilar va mutaxassislarga IYoDning ishlash jarayonlarini tushuntirishdir. Ushbu 3D model orqali talaba va mutaxassislar dvigatelning ichki mexanizmlarini, yonilg‘i yonishi, gazlarni siqish, kengayish va chiqarish jarayonlarini ko‘rish va tushunishlari mumkin bo‘ladi.

Texnologik Jarayonlar:

1. Dvigatelning 3D modeli:

   • Modelning tuzilishi: Dvigatelning asosiy qismlari, masalan, porshen, val, klapanlar, siquv kamerasi, yonilg‘i tizimi va boshqa mexanizmlar aniq va to‘liq tarzda 3D modelda tasvirlanadi. Har bir detalni batafsil ishlash dvigatelning ishlash prinsiplarini to‘liq tushunish imkonini beradi.
   • Kinematik animatsiya: Model dvigatelning harakatlanish jarayonini aniq ifoda etuvchi animatsiyalar bilan ta’minlanadi. Porshenning yuqori va pastga harakati, klapanlarning ochilishi va yopilishi, yonilg‘ining kirishi va gazlarning chiqarilishi aniq ko‘rsatiladi.

2. IYoDning ishlash bosqichlarini ko‘rsatish:

   • Siqish bosqichi (kompressiya): Porshen yuqoriga harakatlanganda yonilg‘i va havoning aralashmasi siqiladi.
   • Yonish bosqichi (yonish va kengayish): Siqilgan aralashmaga uchqun berilib, yonilg‘i yonadi va kengayadi, porshen pastga tushadi.
   • Chiqarish bosqichi: Yonilg‘i yonishidan hosil bo‘lgan chiqindi gazlar porshen yuqoriga harakatlanganda chiqariladi.
   • Kiruvchi havoni to‘ldirish bosqichi: Porshen pastga tushganda yangi yonilg‘i va havo aralashmasi siquv kamerasiga kiritiladi.

3. Modelni Harakatga Keltirish:

   • Real vaqtli animatsiya: Modelni harakatga keltirish uchun maxsus dasturlar yoki simulyatsiya vositalari (masalan, CAD dasturlari, Unity yoki Blender) ishlatiladi. Bu vositalar orqali dvigatelning ichki qismlari real vaqt rejimida harakatlanadi va har bir jarayonni aniq kuzatish mumkin bo‘ladi.
   • Interaktivlik: O‘quvchi yoki foydalanuvchi dvigatelning harakatlanish jarayonini nazorat qilishi, turli qismlarni batafsil ko‘rib chiqishi va har bir bosqichni to‘xtatib, batafsil o‘rganishi mumkin bo‘lgan interaktiv imkoniyatlar yaratiladi.

Loyihaning Ahamiyati:

1. Vizual tushuntirish: Ichki yonuv dvigatelining ishlash prinsiplarini talabalarga tushuntirishda an'anaviy usullar (kitoblar, diagrammalar) har doim yetarli bo‘lmasligi mumkin. 3D model orqali o‘quvchilar dvigatelning har bir jarayonini aniq va tushunarli ko‘ra oladilar.

2. Texnik bilimlarni mustahkamlash: Talabalar dvigatelning mexanik tuzilishi va ishlash prinsiplarini chuqurroq o‘rganishlari uchun 3D model mukammal vosita hisoblanadi. Bu ularning nazariy bilimlarini amaliyotga tatbiq etish imkonini beradi.

3. Murakkab mexanizmlarni tushuntirish: Dvigatelning ichki ishlarini ko‘z oldiga keltirish har doim ham oson emas. Ushbu model dvigatel ichidagi jarayonlarni (yonilg‘i aralashmasining siqilishi, yonishi va gazlarning chiqarilishi) aniqroq ko‘rsatish imkonini beradi. Bu talabalarning IYoD haqidagi tushunchalarini sezilarli darajada oshiradi.

4. Ta'lim uchun foydalanish imkoniyati: Ushbu 3D model kelajakda o‘quv qo‘llanma sifatida foydalanilishi mumkin. Talabalar va mutaxassislar ichki yonuv dvigatellarining ishlash prinsiplarini ko‘rgazmali usulda o‘rganish uchun bu modeldan foydalana oladilar.

Loyiha Bosqichlari:

1. Modelni yaratish:

   • CAD yoki boshqa dasturlar yordamida dvigatelning barcha qismlarini aniq va texnik jihatdan to‘g‘ri 3D shaklda yaratish.
   • Dvigatelning turli qismlarini texnik chizmalar asosida ishlab chiqish.

2. Animatsiya va simulyatsiya:

   • 3D modelning harakatlanishini ta’minlash uchun animatsiya va real vaqt simulyatsiya dasturlarini qo‘llash.
   • Har bir dvigatel jarayonini tushuntiruvchi animatsiyalar yaratish.

3. Interaktiv platformani yaratish:

   • Modelni foydalanuvchi uchun interaktiv qilish: turli bosqichlarda dvigatelni ko‘rib chiqish, ayrim qismlarining harakatini boshqarish va jarayonlarni sekinlatib ko‘rish imkoniyatlarini yaratish.

4. Sinov va takomillashtirish:

   • Yaratilgan modelning ta'lim va o‘quv jarayonlari uchun qanchalik samaradorligini sinab ko‘rish.
   • Talabalar va mutaxassislarning fikr-mulohazalariga asoslanib, modelni yanada takomillashtirish.

Loyiha Afzalliklari:

1. Texnologiyaga asoslangan o‘quv usuli: 3D modellashtirish va simulyatsiya texnologiyasi orqali ta'lim berish texnik mutaxassislarning nazariy bilimlarini sezilarli darajada yaxshilaydi.

2. Amaliy ko‘nikmalar: O‘quvchilar ichki yonuv dvigatellarining ishlashini to‘liq tushunib, o‘z amaliy ko‘nikmalarini rivojlantiradilar.

3. Turli darajadagi ta’lim uchun mos: Ushbu loyiha o‘rta maktabdan tortib oliy ta’lim muassasalari va kasbiy o‘quv markazlarigacha bo‘lgan ta'lim darajalari uchun moslashtirilishi mumkin.

4. Texnik tafsilotlarni tushunish: Mutaxassislar uchun ham dvigatelning har bir detalini va uning ishlash prinsipini batafsil o‘rganishga imkon beradi.

Loyiha Natijalari:

Ushbu loyihaning natijasida yaratiladigan ichki yonuv dvigatelining harakatlanuvchi 3D modeli talabalarning o‘quv jarayonida samarali qo‘llanilib, ichki yonuv dvigatellarining ishlash prinsiplari haqida kengroq va aniqroq tushunchaga ega bo‘lishlariga yordam beradi. Shuningdek, bu texnologiya texnik bilimlarni rivojlantirishda yangi va innovatsion o‘quv usuliga aylanishi mumkin.

TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI

Talabalar ko’chasi, 2-uy

• donayevs@tdtu.uz
• +998712070977