Respublikasi klimati changli, quruq va ayrim hududlar tuzli ekanligini inobatga olgan holda, hududda o‘rnatilgan quyosh panellari yuzasini changlanish (kir) va tuzlardan, yuzaga shikast yetkazmasdan, maxsus suyuqlik yordamida yarimavtomat tozalovchi SPCleaner (Salt and pollution cleaner) qurilma loyihasini ishlab chiqish, prototip tayyorlash va sotish rejalashtirilgan.

Loyihaning Umumiy Maqsadi:

SPCleaner (Salt and Pollution Cleaner) — quyosh panellari yuzasini chang va tuzlardan tozalovchi yarimavtomat qurilma loyihasini ishlab chiqish, qurilmaning prototipini yaratish va tijorat miqyosida sotuvga chiqarishni rejalashtirish. Ushbu loyiha O‘zbekiston Respublikasi va boshqa quruq, changli va tuzli hududlarda samarali tozalash imkonini beruvchi texnologik yechimlarni taqdim etishga qaratilgan.

Asosiy Maqsadlar:

Quyosh panellari yuzasini chang va tuzlardan tozalash uchun yarimavtomat qurilma yaratish, bu quyosh panellarining samaradorligini oshirishga xizmat qiladi.

Mahalliy iqlim sharoitlariga mos keluvchi texnologik echim ishlab chiqish, O‘zbekistonning changli va tuzli hududlarida samarali foydalanish uchun maxsus dizayn yaratish.

Tijorat miqyosida ishlab chiqarish: Qurilmaning prototipini ishlab chiqish va uni tijorat bozorda sotish.

Loyihaning Texnologik Asoslari:

1. Quyosh Panellari Changlanish Muammosi:

O‘zbekiston Respublikasining ko‘plab hududlari iqlim jihatidan quruq va changli bo‘lib, bu joylarda quyosh panellarining samaradorligi sezilarli darajada kamayishi mumkin. Chang, tuproq va tuzlar panellar yuzasini qoplaydi, bu esa quyosh nurlarining so‘rilishiga to‘sqinlik qiladi va elektr energiyasi ishlab chiqarish samaradorligini pasaytiradi.

Chang va tuzlarning yig‘ilishi natijasida:

Quyosh nurlarining o‘tishi qiyinlashadi.

Panellarning energiyani ishlab chiqarish darajasi 20-40% gacha kamayadi.

Panellarni muntazam tozalash ehtiyoji ortadi.

2. SPCleaner Qurilmasining Texnologik Vazifalari:

SPCleaner qurilmasi quyosh panellari yuzasini maxsus suyuqlik yordamida chang va tuzlardan tozalash uchun mo‘ljallangan bo‘lib, quyidagi texnologik xususiyatlarga ega bo‘ladi:

Yarimavtomat ishlash tizimi: Qurilma avtomatik ravishda quyosh panellari yuzasini maxsus tozalovchi suyuqlik yordamida tozalaydi.

Quyosh panellarining shikastlanishining oldini olish: Tozalovchi mexanizm panellarning sirtiga zarar yetkazmaydigan texnologiyalar yordamida ishlab chiqiladi.

Ekologik toza suyuqlik: Tuz va changni samarali tozalovchi maxsus suyuqlik ekologik xavfsiz bo‘ladi.

Energiyaga tejamkorlik: Qurilmaning ishlashi quyosh energiyasi bilan ta'minlanishi yoki minimal elektr energiyasidan foydalanishi mumkin bo‘ladi.

Texnologik Jarayonlar:

1. Qurilmaning Dizayni va Mexanizmi:

SPCleaner qurilmasi quyidagi asosiy komponentlardan tashkil topadi:

Tozalovchi boshqaruv tizimi: Qurilma harakatlanadigan mexanik elementlarga ega bo‘lib, panellar bo‘ylab suriladi va ularni tozalaydi.

Tozalovchi suyuqlik purkagich tizimi: Maxsus formulaga ega ekologik toza suyuqlik purkagich orqali chang va tuzlarni eritib tashlaydi.

Harakatlanish mexanizmi: Qurilma quyosh panellari yuzasi bo‘ylab harakatlanib, barcha qismlarini tozalab chiqadi. Bu mexanizm oson harakatlanishi uchun maxsus rels tizimiga ega bo‘lishi yoki boshqa mobil mexanizm asosida yaratilishi mumkin.

Quvvat tizimi: Qurilma quyosh panellari tomonidan ishlab chiqarilgan energiyadan foydalanishi yoki boshqa energiya manbalaridan (akkumulyator yoki tarmoqqa ulangan tizim) quvvatlanishi mumkin.

2. Tozalovchi Suyuqlik:

SPCleanerda ishlatiladigan tozalovchi suyuqlikning xususiyatlari:

Chang va tuzlarni samarali erituvchi komponentlarga ega bo‘ladi.

Ekologik xavfsiz: Qurilish maydonchasida yoki atrof-muhitda zararli kimyoviy moddalarning ta'sirini kamaytirish uchun tabiiy va zarar qilmaydigan moddalar qo‘llaniladi.

Suyuqlikni tejash tizimi: Suv va tozalovchi moddalar iqtisodiy sarflanishi uchun suyuqlikning optimal miqdorini purkaydigan boshqaruv tizimi bo‘ladi.

3. Qurilmaning Ishlash Jarayoni:

Yarimavtomat tizim: Qurilma qo‘l bilan boshqarilishi yoki oldindan o‘rnatilgan dastur bo‘yicha avtomatik rejimda ishlashi mumkin.

Suv va suyuqlik sarfi: Suyuqlikning ta’sirchanligi va tejash uchun samarali boshqariladigan mexanizm qo‘llaniladi.

Tozalash chastotasi: Qurilma tez-tez ishlatilib, quyosh panellari yuzasini doimiy toza holda saqlashga imkon beradi.

TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI

Talabalar ko’chasi, 2-uy

• donayevs@tdtu.uz
• +998712070977