Qishloq xo‘jaligi mashinasozligida eng ko‘p energiya talab  qiluvchi jarayonlardan biri, bu tuproqqa ishlov berish bo‘lib hisoblanadi, unga qishloq xo‘jaligi boʻyicha iste’mol qilinadigan energiyaning 30-40 %i sarflanadi, mahalliy xomashyodan foydalanib yerga ishlov beruvchi ishchi organlarni ishchi yuzalariga gaz alangansida qoplama qoplashga asoslangan resurs tejamkor va yeyilishbardosh qoplamani qoplash texnologiyasini ishlab chiqigan, shartnoma asosida sotilishi rejalashtirilgan. Ushbu loyiha qishloq xo‘jaligi mashinasozligida ishlatiladigan ishchi organlar, ayniqsa, tuproqqa ishlov beruvchi qismlarning xizmat muddatini oshirishga qaratilgan. Temir asosli yuqori xromli metall kukun yordamida gaz alangasi bilan olinadigan qoplamalarni qo‘llash orqali qoplama texnologiyasini ishlab chiqish va uni amaliyotga joriy etish, texnologik jarayonni resurs tejamkor va yeyilishbardosh qilish imkoniyatini beradi.

    Loyihaning asosiy maqsadi qishloq xo‘jaligi mashinalarining yerga ishlov beruvchi ishchi organlari (plug, kultivator, disk, tishli o‘roq va boshqalar) uchun resurslarni tejash va ularning yeyilishbardoshligini oshirishga yo‘naltirilgan yuqori samarali qoplama texnologiyasini ishlab chiqishdir. Bu texnologiya mahalliy xomashyolardan foydalanib, yuqori xromli metall kukun asosida gaz alangasi yordamida qoplama yaratishni o‘z ichiga oladi.

     Qishloq xo‘jaligi mashinasozligidagi energiya sarfi: Qishloq xo‘jaligi mashinasozligida eng ko‘p energiya talab qiladigan jarayonlardan biri tuproqqa ishlov berish hisoblanadi. Tuproqqa ishlov beruvchi texnikalar yer bilan bevosita aloqa qilganligi sababli, ularning yuzalari juda katta mehanik va abraziya (yeyilish) ta’siriga uchraydi. Shuning uchun ularning chidamliligini oshirish qishloq xo‘jaligi texnikalarining samaradorligini oshiradi. Qishloq xo‘jaligi texnikalarida tuproqqa ishlov berish jarayonida iste’mol qilinadigan umumiy energiyaning 30-40% sarflanadi. Shuning uchun mashinalar qismlarini yeyilishbardosh va samarali qilish orqali energiya sarfini kamaytirish mumkin bo‘ladi.

    Temir asosli yuqori xromli metall kukun: Ushbu materialning asosiy xususiyati — uning yeyilishga qarshi chidamliligi va uzoq muddat xizmat qilish qobiliyatidir. Xromning yuqori miqdori materialning korroziyaga chidamliligini oshiradi, bu esa yerga ishlov beruvchi qismlar uchun juda muhimdir. Temir asosli yuqori xromli metall kukun maxsus uskunalar yordamida gaz alangasi orqali eritiladi va texnika qismlarining ishchi yuzalariga purkaladi. Bu jarayon qoplamaning bir xil va mustahkam bo‘lishini ta’minlaydi. Gaz alangasi yordamida purkash texnologiyasi qatlamlarni birin-ketin hosil qilish imkonini beradi, bu esa qoplamaning yanada chidamli bo‘lishini ta’minlaydi.

    Qoplamadan keyin qismlar termik ishlov beriladi, bu ularning mexanik xususiyatlarini mustahkamlaydi va uzun muddatli xizmat ko‘rsatish imkonini beradi.Gaz alangasi yordamida qo‘llanadigan qoplamalar energetik jihatdan samarali hisoblanadi, chunki ular past energiya sarfi bilan yuqori sifatli natijalarni beradi.

  Qoplama qilingan qismlarning xizmat muddati sezilarli darajada uzayadi, bu esa qishloq xo‘jaligi texnikalarining almashtiriladigan qismlarini tez-tez yangilash zaruratini kamaytiradi. Loyihada mahalliy xomashyo — yuqori xromli metall kukunlar ishlatiladi, bu esa importga bog‘liqlikni kamaytirib, ishlab chiqarish xarajatlarini pasaytiradi. Gaz alangasi bilan qoplama texnologiyasi resurslarni tejaydi, chunki qoplama jarayoni kam energiya sarflaydi va qismlarning xizmat muddatini uzaytiradi. Temir asosli yuqori xromli metall kukunlardan tayyorlangan qoplama abraziv aşınma va korroziyaga qarshi yuqori chidamlilikka ega bo‘lib, bu yerga ishlov beruvchi texnika qismlarining uzoq muddat xizmat qilishini ta’minlaydi. Qoplamalar tufayli qishloq xo‘jaligi texnikalari yanada samarali va energiya tejaydigan bo‘ladi. Bu tuproqqa ishlov berish samaradorligini oshiradi va texnika qismlarining eskirishini kamaytiradi.

   Texnologiyani ko‘lamli ishlab chiqarishga tatbiq etish: Loyihani amalga oshirish orqali qishloq xo‘jaligi mashinasozligida ishlatiladigan texnikalarning ishchi qismlariga gaz alangasi bilan qoplama qilish texnologiyasini joriy etish kengaytiriladi. Qoplama texnologiyasi qishloq xo‘jaligi texnikalari ishlab chiqarish korxonalarida keng qo‘llanilishi mumkin, bu esa mamlakatning mashinasozlik sanoatini rivojlantirishga yordam beradi.

Mahsulotning eksport salohiyati: Mahalliy xomashyo asosida ishlab chiqarilgan yuqori sifatli qoplama texnologiyasi xalqaro bozorga eksport qilish uchun qulay imkoniyat yaratadi.

   Loyiha natijasida ishlab chiqarilgan resurs tejamkor va yeyilishbardosh qoplamalar qishloq xo‘jaligi mashinasozligi sohasida foydalaniladigan texnikalar uchun yuqori sifatli mahsulot sifatida sotilishi rejalashtirilgan. Ushbu texnologiya turli mamlakatlardagi qishloq xo‘jaligi mashinasozligi korxonalariga eksport qilinishi ham mumkin.

TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI

Talabalar ko’chasi, 2-uy

• donayevs@tdtu.uz
• +998712070977